Đọc Quốc âm thi tập kỳ cuối (40)

252. Trư ¹

Dài hàm nhọn mũi cứng lông

Được dưỡng ² vì chưng có thửa dùng

Lỗi hòa đàn ³ tinh Bắc Đẩu ⁴

Lang một điểm ⁵ thụy Liêu Đông

Chân khi mặt nước chưa hay lạt ⁶

…………………………………

Tiện ⁷ chẳng hay bề biến hóa

Giương hai con mắt ⁸ lại xem rồng.

1. Trư: con lợn

2. Được dưỡng: được nuôi

3. Lỗi hòa đàn: lẻ ra ngoài đàn

4. Tinh Bắc Đẩu: sao Bắc Đẩu. Theo sách Dậu dương tạp trở thì có một thiền sư đời Đường hiệu là Nhất Hàng, giỏi thuật số. Có một người tù nhờ Nhất Hàng cứu, sư Nhất Hàng nói: “Xem chỗ nào có vườn mà trong đó có nuôi vật gì có 7 con thì bắt cả về đây”. Người nhà người tù nhân thấy trong vườn nọ có 7 con lợn con, bèn bắt cả đem đến cho sư Nhất Hàng. Sư nhốt lợn vào một ống to, lấy giấy bịt kín lại. Cùng lúc ấy quan Thái sử tâu với vua là không thấy sao Bắc Đẩu mọc. Vua hỏi Nhất Hàng. Nhà sư trả lời rằng muốn sao Bắc Đẩu mọc trở lại thì không gì bằng đại xá tù nhân. Vua nghe lời, sư Nhất Hàng bèn thả bảy con lợn ra (tức là 7 ngôi sao trong chòm Bắc Đẩu), tức thì sao Bắc Đẩu lại sáng.

5. Lang một điểm: chỉ con lợn lang đầu. Tương truyền vùng Liêu Đông (TQ) không có giống lợn lang. Có người thấy giống lợn lang cho là điềm lành (thụy)

6. Loài lợn không sống được dưới nước nên không biết vị nhạt nhẽo của nước.

7. Tiện: tức bần tiện

8. Giương hai con mắt: chỉ đầu lợn luộc tế thần (mắt lợn luộc) cứ giương lên như là xem con rống ở ngai thờ.

253. Thái cầu ¹

Truyền tin ² chẳng lọ nhọc thanh đồng

Cổi lòng xuân ³ làm sứ thông

Năm thức  ⁴  phây phây ⁵ đuôi phượng mở

Tấm lòng ⁶ im ỉm chữ nhàn phong ⁷

Dõi qua ngàn liễu vương tơ bạc

Bay tận lòng hoa động bóng hồng

Nẻo đến ⁸ tin đâu đều hết có ⁹

Nâng coi ¹⁰ ai nỡ để tay không.

1. Thái cầu: quả cầu ngũ sắc. Tết Hàn thực vua gửi thiếp vào trong quả thái cầu để trao tặng các cận thần.

2. Truyền tin: chỉ việc vua gửi thiếp vào trong quả Thái cầu

3. Cổ lòng xuân: giãi lòng xuân

4. Năm thức: 5 mầu sắc

5. Phây phây: đẹp phay phây.

6. Tấm lòng: phần trong quả thái cầu

7. Nhàn phong: bức thư do nhạn đưa

8. Nẻo đến: nơi đến

9. Hết có: hết thẩy đều có (tận hữu)

10. Nâng coi: nâng niu

254. Nghiễn trung ngưu ¹

Đằm ² chơi bể học đã nhiều xuân

Dời đến trên yên ³ nằm quải chân ⁴

Mày mọ ⁵ hôm dao ⁶ lòng mặc khách

Kỳ mài  ngày tháng của thi nhân

Khỏe cày ruộng thánh ⁷ đà nhiều khóm

Được dưỡng cao văn vô số phần.

*Nguyên bản thiếu hai câu cuối bài

1. Nghiễn trung ngưu: trâu trong nghiên

2. Đằm:  trâu đầm mình trong vùng bùn (trâu đẵm)

3. Yên: bàn đọc sách thời xưa

4. Nằm quải chân: chỉ con trâu nằm tréo khoeo trong cái nghiên mài mực tầu.

5. Mày mọ: có thể đọc Mạy mọ, máy mó (liên tục sờ vào)

6. Hôm dao: hôm mai

7. Ruộng thánh: ruộng thành rừng nho, chỉ kho tang sách vở kinh điển, cũng như đạo học của thánh hiền nói chung.

03/10/2015

Đỗ Đình Tuân