2. Trần Minh Tông
Vua sinh năm Canh Tý
(1300)
Lên ngôi năm Giáp Dần
(1314)
Nhường ngôi năm Kỷ Tỵ
(1329)
Băng hà ngày 19 tháng 2
năm Đinh Dậu (1357)
Khái quát về Trần Minh
Tông, Đại Việt sử ký toàn thư viết:
“Vua húy là Mạnh, con thứ tư của Anh Tông, mẹ đích là Thuận
thánh bảo từ hoàng thái hậu Trần thị, mẹ sinh là Chiêu hiến hoàng thái hậu Trần
thị, con gái của Bảo nghĩa đại vương Bình Trọng. Ở ngôi 15 năm, nhường ngôi 28
năm, thọ 58 tuổi, băng ở cung Bảo Nguyên, chôn ở Mục lăng. Vua đem văn minh sửa
sang trị đạo, làm rạng rỡ công nghiệp người trước, giữ lòng trung hậu, lo xa
cho con cháu, trong nước được yên, bên ngoài theo phục, giường mối đều bày. Tiếc
rằng không biết Khắc Chung là kẻ gian tà, đến nỗi Quốc Chẩn phải chết oan, đó là
chỗ kém thông minh vậy” (trang 104, tập 2)
Viết về Chí Linh, Trần
Minh Tông có bài “ Tặng Huyền Quang tôn giả” ở Côn Sơn, xin giới thiệu dưới
đây:
贈玄光尊者
Tặng Huyền Quang tôn giả
昆山大導師
Côn Sơn đại đạo sư
為我作福田
Vị ngã tác phúc điền
王臣悉皈敬
Vương thần tất quy kính
佛道續還連
Phật đạo tục hoàn liên
法繼二祖後
Pháp kế nhị tổ hậu
究竟威音前
Cứu cánh Uy Âm tiền
不著聞字相
Bất trước văn tự tướng
演說如來禪
Diễn thuyết như lai thiền
本來無大小
Bản lai vô đại tiểu
任器隨方圓
Nhậm khí tùy phương viên
顧我火宅中
Cố ngã hỏa trạch trung
蓋是有夙緣
Cái thị hữu túc duyên
親嘗法乳味
Thân thường pháp nhũ vị
身體覺輕便
Thân thể giác khinh tiên
漆統忽打破
Tất thống hốt đả phá
八穴與七穿
Bát huyệt dữ thất xuyên
將謂有所得
Tương vị hữu sở đắc
所得何物焉 ?
Sở đắc hà vật yên?
將謂無所得
Tương vị vô sở đắc
參学非徒然
Tham học phi đồ nhiên
所得無所得
Sở đắc vô sở đắc
欲語殊難言
Dục ngữ thù nan ngôn
言語既難得
Ngôn ngữ ký nan đắc
谁受復谁傳
Thùy thụ phục thùy truyền
葛藤亦不少
Cát đằng diệc bất thiểu
如縛更添纏
Như phọc cánh thiêm triền
止止
Chỉ chỉ
然而不得已
Nhiên nhi bất đắc dĩ
短偈復重宣
Đoản kệ phục trùng tuyên
陳明宗
Trần Minh Tông
Dịch nghĩa
Tặng Huyền Quang tôn giả
Bậc thầy lớn ở Côn Sơn
Vì ta làm ruộng phúc
1
Vương hầu bề tôi thảy đều
kính trọng
Đạo Phật tiếp liền mãi
Sau khi nối phap vị tổ
thứ hai 2
Cuối cùng sẽ đứng trước
Phật Uy Âm 3
Không bám vào văn tự
Mà diễn giảng về thiền của
Như Lai
Xưa nay vốn không lớn
không nhỏ
Tùy vật mà vuông hay
tròn
Ngoái xem trong nhà lửa 4
của ta
Bởi vì có duyên xưa với
Phật
Người thân từng nêm mùi
sữa pháp
Nên thân thể cảm thấy nhẹ
nhàng
Cái thùng sơn 5 đột
nhiên bị đập vỡ
Tám lỗ với bảy lỗ thủng
Nếu bảo là có điều sở đắc
Sở đắc là cái gì vậy
Nếu bảo là không có sở đắc
Thì việc tham thiền chẳng
phải là uổng công hay sao ?
Sở đắc và không sở đắc
Muốn nói nhưng thật là
khó nói
Đã không nói nên lời
Thì ai học và ai truyền ?
Dây leo cũng chẳng ít
Như bị trõi lại quấn
thêm vào
Thôi ! Thôi !
Nhưng mà bất đắc dĩ
Lại phải tỏ bày ra bằng
bài kệ ngắn.
Dịch thơ
Bậc thầy lớn Côn Sơn
Vì ta làm ruộng phúc 1
Vương thân đều kính phục
Kế Pháp vị tổ hai 2
Đạo Phật được liên tục
Đứng trước Phật Uy Âm 3
Không bám vào văn tự
Để giảng thiền Như lai 4
Vốn không lớn không nhỏ
Tùy vật mà vuông tròn
Ngoái nhìn nhà lửa 5 ta
Xưa có duyên với Phật
Người thân nếm sữa pháp 6
Thân thể thấy nhẹ nhàng
Thùng sơn 7 bỗng đập vỡ
Tám huyệt bảy huyệt thông
Nếu bảo có sở đắc
Sở đắc là gì chăng ?
Nếu bảo không sở đắc
Thì tham thiền phí công ?
Sở đắc không sở đắc
Muốn nói nói không nên
Lời không cất lên được
Thì ai học, ai truyền ?
Dây leo đã không ít
Đã trói càng trói thêm
Thôi ! Thôi !
Nhưng mà bất đắc dĩ
Kệ ngắn đành cất lên.
Đỗ Đình Tuân dịch
Ghi chú
1. Ruộng
phúc: dịch chữ “Phúc điền”, quan niệm nhà Phật
xem việc làm phúc giống như việc làm ruộng. Người làm ruộng được hưởng hoa lợi
thì người làm việc thiện sẽ được hưởng phúc lành.
2. Vị
tổ hai: tức Pháp Loa
3. Phật
Uy Âm: tức Uy Âm vương Phật, một Phật danh trong kinh Pháp Hoa và Lăng Nghiêm. Vào
thời Uy Âm vương Phật, căn tính con người rất nhạy bén, chỉ tự học mà ngộ đạo,
không cần thày dậy.
4. Như
Lai: một trong mười tên gọi của Phật
5. Nhà
lửa: cách gọi cõi đời trần tục của nhà Phật. Chúng sinh sống trên đời luôn phiền
lão vì tham, sân, si luôn thiêu đốt tâm can mình “Lò Cừ nung nấu sự đời”(Nguyễn Gia Thiều).
6. Sữa
pháp: nhà Phật cho rằng chính pháp có chất để nuôi pháp thân, giống như người mẹ
vắt sữa để nuôi con vậy.
7. Thùng
sơn: nhà Phật quan niệm ý thức con người tối tăm ngu muội cũng giống như một
thùng sơn đen, đập võ “thùng sơn”
tức là giác ngộ,
28/8/2012
Đỗ Đình Tuân
