Tác giả cổ Chí Linh 20

                                      Hoàng Xuân Cẩm

Không rõ năm sinh năm mất, cũng không rõ về thân thế ông, chỉ biết ông là một lão nông ở vùng núi Kiệt Sơn này, sống vào những triều vua đầu Nguyễn khoảng từ Gia Long đến Tự Đức. Hoàng Xuân Cẩm có thơ đóng góp cùng với 17 quan chức và nho sĩ khác được khắc ghi trong tấm bia dựng vào năm Tự Đức thứ 10 (1857) tại đền thờ Chu Văn An trên núi Phượng Hoàng. Tất cả các bài thơ khắc trong bia đều không có tựa đề mà chỉ ghi tên tác giả ở cuối mỗi bài thơ. Theo Di sản Hán Nôm (Phượng Sơn, văn bia) thì các tên tuổi ấy cụ thể như sau:

1-    Quế Châu

2-    Thọ Phong

3-    Lễ bộ lang trung Chi Điền Đặng…Dư

4-    Nam Chân Bái Dương tiến sĩ Ngô Thế Vinh

5-    Tập hiền viện thị giảng thám hoa Phan Thúc Trực

6-    Phú Yên tỉnh án sát tiến sĩ Nguyễn Văn Long

7-    Nam Sách phủ tri phủ chính tiến sĩ Tam Thanh Ngô Chân

8-    Hàn lâm viện biên tu đồng tiến sĩ Phú Lĩnh Trần Huy Đan

9-    Nam Sách phủ giáo thụ Du Viên Trần Năng Ái

10-  Nam Sách phủ giáo thụ Trịnh Bao

11-  Yên Phong huyện huấn đạo Ngô Đồng Nguyễn Huy Tấn

12-  Hoàng Giang cử nhân Trần Huy Xán

13-  Hương Khê cử nhân Nguyễn Giản

14-  Kiệt Sơn nông tẩu Hoàng Xuân Cẩm

15-  Chi Điền tú tài Đặng Huy Tốn

16-  Đột Lĩnh tú tài Bùi Văn Nghĩa

17-  Ngọc quan sĩ nhân Vũ Chuẩn

18-  Lương Tài ngọc quan tú tài Vũ Khải.

Dưới đây là bài thơ của ông:

荒涼石徑掩雲關

七斬遺章在两間

          陳晚綱維谁是主

          至靈山水托餘閒

          孤吟雨點流泉響

          暗淚霜凝翠竹班

          繼善豊碑懸日月

          千秋正氣仰高山

                   傑山農叟皇春錦

Phiên âm

Hoang lương thạch kính yểm vân quan

Thất trảm di chương tại lưỡng gian

Trần vãn cương duy thùy thị chủ

Chí Linh sơn thủy thác dư nhàn

Cô ngâm vũ điểm lưu tuyền hưởng

Ám lệ sương ngưng thúy trúc ban

Kế thiện phong bi huyền nhật nguyệt

Thiên thu chính khí ngưỡng cao san

                 Kiệt Sơn nông tẩu Hoàng Xuân Cẩm

Dịch nghĩa

Mây ngăn con đường đá hoang vắng rậm rạp

Để lại sớ thất trảm ngoài cuộc đời

Cuối nhà Trần rường mối ai là chủ

Non nước Chí Linh gửi thân nhàn

Tiếng cô ngâm hòa vào với tiếng mưa, tiếng suối

Giọt lệ rơi cùng với hạt sương đọng trên lá trúc xanh

Điều tốt lành ghi trên bia truyền mãi cùng năm tháng

Nghìn năm chính khí vẫn thấy chót vót cao như núi.

Dịch thơ

Con đường đá chặn cửa mây

Để chương thất trảm lại thầy ra đi

Cuối Trần giềng mối suy vi

Chí Linh sơn thuỷ thày về ung dung

Thơ ngâm hoà tiếng suối rừng

Lệ sa như giọt sương ngưng ngậm ngùi

Gương treo vằng vặc giữa trời

Nghìn năm chính khí non vời vợi cao.

                                   Đỗ Đình Tuân dịch

10/8/2012

Đỗ Đình Tuân