Đọc Quốc âm thi tập (37)

227. Đào hoa thi 1 ¹

Một đóa đào hoa khéo tốt tươi

Cách xuân ² mơn mởn thấy xuân cười

Đông phong ắt có tình hay nữa

Kín tạn ³ mùi hương dễ động người.

1. Đào hoa thi: thơ hoa đào

2. Cách xuân:  tương đương như vẻ xuân, thức xuân

3. Kín tạn: tỏa hương, đươ hương.

228. Đào hoa thi 2

Động người hoa khéo tỏ tinh thần

Ít bởi ¹ vì hoa ít bởi xuân

Rỉ sứ chim xanh ² đừng chuốc lối

Bù trì đã có khí hồng quân.³

1. Ít bởi: một phần bởi

2. Rỉ sứ chim xanh: nói khẽ với sứ chim xanh

3. Hồng quân: nghĩa đen là cái bàn xoay lớn của người thợ làm gốm. Nghĩa bóng là cái bàn xoay của tạo hóa sáng tạo ra muôn loài.

229. Đào hoa thi 3

Khí hồng quân hãy xá tài qua

Chớ phụ xuân này chớ phụ hoa

Hoa có ý thì xuân có ý

Đâu đâu cũng một khí dương hòa.

1. Hãy xá tài qua: Hay nên châm chước bỏ qua cho

230. Đào hoa thi 4

Khí dương hòa há có tư ¹ ai

Năng ² một hoa này nhẫn ³ mọi loài

Toán kể chỉn còn ⁴ ba tháng nữa

Gặp xuân mựa để ⁵ má đào phai.

1. Tư: riêng tư

2. Năng: hay, có thể

3. Nhẫn: hơn

4. Chỉn còn: chỉ còn

5. Mựa để: chớ để

231. Đào hoa thi 5

Má đào phai hết bởi xuân qua

Nẻo ¹ lại đơm ² thì liền luống ³ hoa

Yến thửa Dao Trì ⁴ đà có hẹn

Chớ cho Phương Sóc ⁵ đến lân la.

1. Nẻo: ĐDA phiên là nếu. Tân biên phiên là nẻo và cho là từ vừa chỉ không gian (nơi, chỗ...) vừa chỉ thời gian (khi, lúc ...)

2. Đơm: trổ, nở

3. Luống muộn

4. Yến thửa Dao Trì: yến tiệc ở Dao Trì

5. Theo “Hán Vũ cố sự” thì Phương Sóc đã ba lần ăn cắp đào tiên của Tây Vương Mẫu đem về cho Hán Vũ đế.

332. Đào hoa thi 6

Phương Sóc lân la đã hở cơ

Ba phen trộm được há tình cờ

Có ai ướm hỏi tiên Vương Mẫu

Tin khá tin thì ngờ xá ngờ.

333. Hoa mẫu đơn

Một thân hòa tốt lại sang

Phú quý ¹ âu chăng kém hải đường

Lai láng lòng thơ ngâm chửa đủ

Ngồi nâng toàn ngọc ² triện còn hương.

1. Theo Đào Duy Anh thì câu này do từ câu thơ của Chu Đôn Di trong bài Ái liên thuyết “Mẫu đơn hoa chi phú quý”(cái phú quý của hoa mẫu đơn)

2.Ngồi nâng toàn ngọc: ngồi nâng niu mâm mê viên ngọc

334. Hoàng tinh

Đất dư dưỡng được khóm hoàng tinh ¹

Cấu phương lành ² để dưỡng mình

Ai rặng ³ túi thày chăng đủ thuốc

Hay vườn đã có vị trường sinh. ⁴

1. Hoàng tinh: dân gian gọi là hùng tinh, dong riềng, dùng làm bột gọi là bột đao. Trong Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân có nói đến một loại hoàng tinh “giống củ thục địa, là vị thuốc bổ. (Ở Việt Nam vùng Cao Bằng, Hà Giang có nhiều). vì là vị thuốc quý nên hoàng tinh còn có tên gọi nữa là “Tiên nhân dư lương” (lương thực để dành của tiên). Sách Nam dược thần hiệu của Tuệ Tĩnh cũng có câu “Tiên gia cửu phục thọ linh trường” (Nhà tu tiên uống lâu thì tuổi thọ dài)

2. Cấu phương lành: cấu tạo nên bài thuốc hay

3. Ai rặng: ai bảo rằng

4. Vị trường sinh: vị thuốc làm cho người sống lâu, tức củ hoàng tinh.

335. Thiên thuế thụ

Cây lục vờn vờn bóng lục in

Xuân nhiều tuổi đã kể dư nghìn

Ngày ngày đã có tiên làm bạn

Đưa thuốc tiên lai chẳng phải xin.

1. Thiên tuế thụ: cây thiên tuế

2. Vờn vờn: xanh tốt rờn rờn

3. Lai: lại

30/09/2015

Đỗ Đình Tuân