Đọc Quốc âm thi tập (21)

121. Tự thuật 10

Danh chăng chác ¹ lộc chăng cầu

Được ắt chẳng mừng mất chẳng âu

Có nước nhiễu song ² trăng nhiễu cửa ³

Còn thơ đầy túi rượu đầy bầu

Người tri âm ít cầm nên lặng ⁴

Lòng hiếu sinh nhiều cá ngại câu

Mấy kẻ công danh nhàn lững đững ⁵

Mồ hoang cỏ lục thấy ai đâu.

1.Chác: BVN phiên là chuốc. ĐDA, PS, Tân biên phiên là chác.nghĩa là mua, kiếm, đổi...

2. Nước nhiễu song: dòng nước lượn qua cửa sổ

3. Trăng nhiễu cửa : trăng đi vòng qua cửa lên trời cao

4. Câu 5 : không có người tri âm nên không gẩy đàn (cầm nên lặng)

5. Lững đững : dùng dằng, nấn ná.

122. Tự thuật 11

Hoạn nạn nhiều thu tổn khí hào

Lâm tuyền chưa khứng dứt chiêm bao

Nước càng tuôn đến bể càng cả

Đất một chồng thêm núi một cao

Sự thế chưng ta ¹ dầu đạm bạc ²

Hiên mai treo nguyệt quản tiêu hao ³

Vũ truyền thiên hạ ⁴ Nhan Uyên ngặt ⁵

Đổi đất ⁶ song thì có khác nao.

1. Chưng ta : ở ta, về phía ta

2. dầu đạm bạc : vẫn lạnh nhạt

3. Quản tiêu hao : không sợ tiêu hao mất

4. Vũ truyền thiên hạ : Từ vua Hạ Vũ  bỏ chế độ truyền hiền mà thay bằng chế độ cha truyền con nối.

5. Nhan Uyên ngặt : Nhan Uyên nhà nghèo

6. Đổi đất : dịch chữ « dịch địa » chỉ hai người chuyển đổi vị trí cho nhau.

123. Tức sự 1

Chạnh ¹ yên hà trách ² một gian đình

Quét đất thiêu hương giảng ngũ kinh

Chim đậu tổ nhìn còn biết mặt

Hoa niền rừng ³ thấy họa hay danh

Đai lân ⁴ phù hổ ⁵ lòng chăng ước

Bến trúc đường thông cảnh cực thanh

Có thuở giang lâu ⁶ ngày đã tối

Thuyền hòa còn dõi ⁷ tiếng tranh tranh.

1. Chạnh : động lòng, mủi lòng, nghĩ nhớ đến...chạnh yên hà : nhớ đến khói sóng

2. Trách : âm Hán Việt là « trái », (nợ), một âm nữa là « trách ». Đ DA phiên là « trải »(giải). PS phiên là « trách » và hiểu là « lựa, chọn ».

3. Niền rừng : ven rừng, bên rừng

4. Đai lân : đai lưng của các quan có thêu hình con Kỳ lân

5. Phù hổ : cái phù hiệu có khắc hình con hổ để biểu tượng cho quyền uy của ông tướng.

6. Giang lâu : lầu ở bên sông

7. Dõi : Đ DA, PS phiên là « dội ». BVN phiên là « dõi ».

124. Tức sự 2

Lấy biêu phú quý đổi biêu nhàn

Có kẻ thì chê có kẻ khen

Chốn ở trách căn lều lá

Mùa qua chằm ¹ bức áo sen  ²

Hoa còn để đọng làm đất

Cửa mọt dường cài trượt then

Ai thấy rằng cười là thế thái

Ghê thay biến bạc thành đen.

1. Chằm: khâu chắp nhiều mảnh lại với nhau

2. Áo sen: áo bằng lá sen.

125. Tức sự 3

Thư trai ¹ vắng vẻ cảnh ngày trường

Một quyển Hy kinh một triện hương

Chéo chân nằm vườn Độc Lạc ²

Chụm lều ở đất Nam Dương ³

Hoa chăng hay rụng bày chi phấn

Thông xá bù trì ⁴ mộng cột rường

Mựa trách thế gian lòng đạm bạc ⁵

Thế gian đạm bạc đấy lòng thường.

1. Thư trai: phòng đọc sách

2. Vườn Độc Lạc: vườn của Tư Mã Quang, nhà sử học nổi tiếng đời Tống. Trong vườn của Tư Mã Ôn công (tức Tư Mã Quang) ở Lạc Dương, có một phòng đọc sách có tới hơn một vạn cuốn sách văn sử.

3. Nam Dương: nơi Khổng Minh đời Tam Quốc ở ẩn.

4. Bù trì: nuôi dưỡng

5. Lòng đạm bạc: lòng nhạt nhẽo.

126. Tức sự 4.

Giậu thưa thưa hai khóm trúc

Giường thấp thấp một nồi hương ¹

Vượn chim kết bạn nước non quạnh ²

Cầm sách ³ cùng nhau ngày tháng trường

Hài cỏ ⁴ đẹp chân đi đủng đỉnh

Áo bô ⁵ quen cật ⁶ vận xênh xang

Bốn dân ⁷ nghiệp có cao cùng thấp

Đều hết làm tôi thánh thượng hoàng. ⁸

1. Nồi hương: lò, đỉnh đốt hương trầm

2. Quạnh: vắng vẻ

3. Cầm sách: đàn và cách

4. Hài cỏ: đôi hài bện bằng cỏ

5. Áo bô:áo may bằng vải thô, vải xấu

6. Cật: lưng, thân

7. Bốn dân: dích chữ “tứ dân” gồm: Sĩ, Nông, Công, Thương.

8. Thánh thượng hoàng: ông vua sáng suốt

13/09/2015

Đỗ Đình Tuân