Đọc Quốc âm thi tập (16)

91. Tự thán 21

Làm người hay một họa hay hai

Mựa ¹ cậy sang mựa cậy tài

Tiết trực ² cho bằng đá sắt

Đường đi xá lánh ³ chông gai

Miệng người như mật mùi qua ngọt ⁴

Đạo thánh bằng tơ mối hãy dài

Ngỡ ốc ⁵ nhượng khiêm là mỹ đức

Đôi co ai dễ kém chi ai.

1. Mựa: chớ

2. Tiết trực: khí tiết ngay thẳng

3. Lánh: tránh

4. Mùi qua ngọt: vị quá ngọt

5. Ngỡ ốc: tưởng, nghĩ

92. Tự thán 22

Đương cơ ¹ ai kẻ khứng ² nhường ai

Thua được tình cờ có một mai

Gạch quẳng ³ nào bày với ngọc

Sừng hằng những mọc qua tai

Làm lành mới cậy chớ làm dữ

Có đức thì hơn nữa có tài

Mấy kẻ tư văn ⁴ sinh đất Việt

Đạo này nối nắm ⁵ để cho dài.

1. Đường cơ: đương gặp thời cơ

2. Khứng: chịu, bằng lòng

3. Gạch quẳng: gạch vỡ vứt đi

4. Tư văn: đạo thánh nhân, đạo nho

5. Nối nắm: nối tiếp.

93. Tự thán 23

Nẻo xưa nay cũng một đường

Đây xộc xộc ¹ nẻo tam cương

Đạo này để trong trời đất

Nghĩa ấy bền chưng ² đá vàng

Gió kíp ³ hay là cỏ cứng

Đục nhiều dễ biết đường quang

Tôi ngươi ⁴ thì một lòng trung hiếu

Mựa để ngàn đời tiếng hổ hang. ⁵

1. Xộc xộc: kiên quyết đi vào, dấn vào

2. Bền chưng: bền hơn

3. Gió kíp: gió thổi mạnh

4. Tôi ngươi: bề tôi của người

5. Hổ hang: hổ thẹn

94. Tự thán 24

Ngồi coi tháng lọn lẫn ngày qua

Luống phụ triều đình luống phụ nhà

Đầu kế ¹ lăng căng ² những hổ

Thân hèn lục cục ³ mỗ già

Giang sơn cách đường ngàn dặm

Sự nghiệp buồn đêm trống ba ⁴

Nợ cũ chước ⁵ nào báo bổ

Ơn thày ơn chúa lẫn ơn cha.

1. Đầu kế: đầu búi tóc

2. Lăng căng: không gọn gàng

3. Lục cục: bộ quê mùa

4. Trống ba : trống canh ba

5. Chước: mưu chước, mưu kế, cách.

95. Tự thán 25

Xin làm mỗ bộ ¹ quản giang sơn

Có biết đâu là sự thế gian

Củi hái mây ² dầu trúc múa

Cầm ³ đưa gió mặc thông đàn

Ngày xem hoa rụng chăng cài cửa

Tối rước chim về mựa lạc ngàn ⁴

Cãi quấy ngư tiều hai đứa lẩn

Của ai non nước khiến ta bàn.

1. Mỗ bộ : một bộ nào đó

2. Củi hái mây : củi kiếm trên núi có mây phủ

3. Cầm : cây đàn. Cả câu chỉ tiếng thông reo như tiếng đàn

4. Mựa lạc ngàn : chớ để chim lạc sang rừng khác.

96. Tự thán 26

Trời phú tính ¹ uốn nên hình ²

Ắt đã trừng trừng ³ nẻo thuở sinh ⁴

Há chẳng biến dời cùng thế thái

Những âu tư tối ⁵ có thần minh

Cưu ⁶ lòng nhụ tử ⁷ làm thơ dại

Ca khúc thương lang biết trọc thanh

Xét sự đã qua hay sự đến

Bao nhiêu nơi nhục bới nơi vinh.

1. Trời phú tính: trời cho tính

2. Uốn nên hình: hình cong hay thẳng do uốn mà thành, không phải tự nhiên mà có.

3. Trừng trừng: bẩm sinh như thế

4. Nẻo thuở sinh: từ lúc mới sinh

5. Tư tối: nhưng chỗ riêng tư tối tăm nhất

6. Cưu: mang

7. Nhụ tử: trẻ con

08/09/2015

Đỗ Đình Tuân