Nhãn quan sứ thần

               

          

Bạn tôi là nhà nghiên cứu văn học, một hôm ngồi tụ bạ tán dóc với bạn bè, cao giộng hỏi:

-Trong số các ông ngồi đây, có ai không biết truyện Trạng Quỳnh cùng nữ sĩ Đoàn Thị Điểm tiếp sứ nhà Thanh không ?

Cả nhóm ồ lên cười:

-Hi hi…chuyện đó đến học sinh cũng đều biết cả. Ông cậy là nhà nghiên cứu văn học nên nhìn chúng tôi bằng nửa con mắt chăng ?!

-Biết thì kể đi nghe cái ! Kể sai thì các cậu phải bao toàn bộ tiền nhậu bữa nay, dù theo luật bất thành văn ai mời người đó trả tiền, mà hôm nay mình gọi các cậu đi nhậu.

-Cái ông này coi thường kiến thức giai thoại văn học của bạn bè quá – Tôi bảo thế và tranh phần mọi người, kể: “Vào thời vua Lê chúa Trịnh, được tin Sứ Bộ nhà Thanh toàn những người hay chữ, sắp sang nước ta, Trạng Quỳnh bèn dựng một ngôi quán nhỏ bên bờ sông Cái để cho bà Đoàn Thị Điểm ra đó ngồi bán hàng, còn ông cũng chờ ở đấy, đón chở đò cho sSứ Bộ qua sông. Đoàn sứ nhà Thanh đến, qua quán bà Điểm, thấy cô hàng nước xinh đẹp, liền thả lời bỡn cợt; “ Nam bang nhất thốn thổ bất tri kỷ nhân canh!” (Một tấc đất nước Nam không biết bao nhiêu người cày). Ý nói true cô hàng nước lẳng lơ. Bà Điểm đáp lại luôn: “Bắc triều chư đại phu giai do thử đồ xuất” (Những quan to ông lớn ở phương Bắc đều từ chỗ ấy mà chui ra cả). Đến lúc xuống đò, Trạng Quỳnh cầm sào đợi sẵn. Đò ra giữa sông một người trong đoàn Sứ Bộ hổng ruột, lỡ xổng ra một tiếng “bùm”, bèn đọc một câu chữa thẹn: “Lôi động Nam bang” (Sấm động nước Nam). Trạng Quỳnh đang cầm chèo, liền đứng vạch quần đái vòng cầu câu xuống nước và nói: “Vũ qua Bắc hải” (Mưa qua bể Bắc). gặp những chuyện trên ở bên sông Cái, đoàn Sứ Bộ nhà Thanh giật mình khiếp sợ nước Nam, nghĩ rằng chỉ cô bán nước, chàng lái đò mà tài học đến thế thì đất nước này số lượng người tài và mức độ tài nhiều đén thế nào !

Nghe xong, bạn tôi – nhà nghiên cứu văn học bĩu môi, chê:

-Chuyện cậu kể chỉ đúng có một nửa

Tôi hỏi:

-Đúng nửa nào, nửa trên hay nửa dưới ?

Bạn tôi bảo:

-Nửa trên.

Tôi vặn:

-Vậy nửa dưới sai ở chỗ nào ?

Bạn tôi bảo:

-Nửa dưới cậu kể “Gặp chuyện trên, đoàn Sứ Bộ nhà Thanh giật minhg khiếp sợ ở nước Nam, chỉ cô bán nước, chàng lái đò mà tài học đã đến thế thì đát nước này có số lượng người tài và mức độ tài nhiều đến mức nào!” Đúng không ?

Tôi bảo:

Đúng, đúng.

Bạn tôi bảo:

-Kể như thế là sai toét. Các cậu phải hiểu ràng những sứ thần nhà Thanh đều là qquan to của Triều đình, học vị của họ là học vị thật, chứ không phải là học vị mua, học vị rởm, nên kiến thức của họ đầy mình, nhãn quan của họ không thiển cận đến mức như cậu kể đâu. Gặp chuyện trên họ đâu có khiếp sợ, mà cười soẹt cái, nói với nhau: Nhân tài là nguyên khí quốc gia. Một đất nước có những người tài như thế này mà không được triều đình sử dụng, đành phải ra bán nước chè chén và chèo đò để kiếm sống qua ngày thì vua Lê chúa Trịnh thiển cận, thậm thiển cận, e rằng nước Nam này đang mạt vận rồi.

                                                                                                   Nguyễn Đoàn

31/12/2015

Đỗ Đình Tuân