Danh nhân nho sĩ viết về Chí Linh 5

                                                

                                     Thái Thuận

                                         (1441-?)

              

            Theo TỪ ĐIỂN VĂN HỌC VIỆT NAM – Từ nguồn gốc đến hết thế kỷ XIX  thì Thái Thuận, còn có sách chép là Sái Thuận, tự Nghĩa Hòa, hiệu Lục Khê,  biệt hiệu Lã Đường; người làng Liễu Lâm huyện Siêu Loại (nay thuộc huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh). Ông vốn là một người lính dạy voi của nhà vua. Năm Hồng Đức thứ 6 (1475) đời Lê Thánh Tông, ông đỗ Tiến sĩ, năm ấy ông 35 tuổi, được bổ chức Hàn lâm hiệu úy kiêm chức tham chính tỉnh Hải Dương.

            Kiến văn tiểu lục của Lê Quý Đôn thì chép: “ Thái Thuận giữ công việc của viện Hàn Lâm 24 năm, thơ văn rất nhiều, Thánh Tông cho hiệu là Tao đàn phó nguyên soái, từ đấy thơ văn càng phát triển. Khi ra giữ chức Tham chính Hải Dương, đề vịnh cũng nhiều, học trò là Lữ Chính Mô biên tập thành từng loại nhan đề là Lữ Đường di cảo. Chính Mô có bài tựa xưng tụng rằng: “Các bài trứ tác đều từ trong bụng đào bới ra, rất là tân kỳ, mà cách điệu âm luật và phép đặt câu thì đủ thể của các nhà văn”. Lời xưng tụng ấy rất đúng, bởi vì sau tập thơ Giới Hiên của Nguyễn Trung Ngạn thì ít có thể văn ấy.

            Công dư tiệp ký tục biên  của Trần Quý Nha cho biết cụ Lã Đư­­ờng có tập thơ vịnh phong cảnh nhiều vùng ở Chí Linh. Khi viết về vùng núi Phượng Hoàng thơ cụ Lã Đường  có nói đến việc đào đá tìm son của dân địa phương “Thạch nham đa quật vị tầm châu”. Nghĩa là: “Đào nhiều đất đá để lấy son”. Lại có câu:

                             Tương phùng vị hữu hưu quan ước,

                             Linh Triệt hoàn ưng tiếu ngã phầu?

            Nghĩa là:

            Lúc gặp nhau chưa có hẹn ước thôi quan về nghỉ hưu,

            Linh Triệt (tức Chu Văn An) có nên cười ta không?

           Nhưng cũng không thấy dẫn ra cụ thể bài thơ nào của ông. Chí linh phong vật chí và Di sản Hán Nôm có ghi chép được năm bài thơ của ông viết về vùng này.

無題

日早平灘漁笛短 

夜寒譜赖火燈孤

不知今古登臨客

亦有江山渺望無 

          呂唐

Phiên âm:

Vô đề

Nhật tảo Bình Than ng­­ư địch đoản,

Dạ hàn Phả Lại hỏa đăng cô.

Bất tri kim cổ đăng lâm khách,

Diệc hữu giang sơn diểu vọng vô?

                                   Lã Đường

Dịch nghĩa:

Không đề

Buổi sáng tiếng sáo dân chài Bình Than thổi nhanh gấp,

Đêm lạnh ngọn đèn chùa Phả Lại lẻ loi.

Chẳng hay du khách xư­­a nay đến đây,

Có ngắm nhìn non nư­­ớc này không?

Dịch thơ

Sáng nghe sáo gấp nhà chài

Đêm trông Phả lại lẻ loi ngọn đèn

Xưa nay du khách đến xem

Hỏi ai lại chẳng ngắm nhìn nước non?

                          Đỗ Đình Tuân dịch

至大灘渡

永徬榕蔭绿似苔

野程行盡少徘徊

十年客眼红雲倦

赴與江山一訪開

          呂唐

Phiên âm:

Chí Đại Than độ

Vĩnh bạng dung âm lục tự đài,

Dã trình hành tận thiểu bồi hồi.

Thập niên khách nhỡn hồng vân quyện,

Phó dữ giang sơn nhất phỏng khai.

                                     Lã Đường

Dịch nghĩa:

Đến bến Đại Than

Tựa mãi dưới gốc cây đa xanh biếc nh­­ư rêu,

Đư­­ờng đồng quê đi hết dạ bồi hồi.

M­­ười năm mắt khách đã mỏi mệt với mây hồng,

Nay mới có dịp ngắm nhìn non n­­ước.

Dịch thơ

Mãi ngồi dưới gốc đa xanh

Đường đồng quê lại dạo quanh bồi hồi

Mười năm mỏi mắt ngắm trời

Nơi này nay mới đến nơi ngắm nhìn.

                                Đỗ Đình Tuân dịch

崇嚴寺即景

林外鳥啼樓上鐘

天邊山色更重重

禪家淡泊無絲竹

谁借琴聲與老松

                    呂唐

Phiên âm

Sùng Nghiêm tự tức cảnh

Lâm ngoại điểu đề lâu thượng chung

Thiên biên sơn sắc cánh trùng trùng

Thiền gia đạm bạc vô ty trúc

Thùy tá cầm thanh dữ lão tùng.

                                     Lã Đường

Dịch nghĩa

Tức cảnh chùa Sùng Nghiêm

Tiếng chim kêu ngoài rừng tiếng chuông ở trên lầu

Bên trời sắc núi trập trùng xanh

Nhà chùa đạm bạc không có tiếng đàn sáo

Ai mang tiếng đàn đến cho cây thông già?

Dịch thơ

Tiếng chim rừng tiếng chuông lầu

Trùng trùng sắc núi một mầu xanh xanh

Chùa không tiếng sáo đàn tranh

Ai mang âm nhạc lên cành thông cao ?

                               Đỗ Đình Tuân dịch

題鳳凰山

瑞世鳳凰何處去

桐花落盡鵲巢孤

清風滿院竹君子

涼思超人松丈夫

僧户常關人畏虎

石岩多掘為尋硃

相逢未有休官約

靈撤還應笑我否

                    呂唐

Phiên âm

Đề Phượng Hoàng sơn

Thụy thế phượng hoàng hà xứ khứ

Đồng hoa lạc tận thước sào cô

Thanh phong mãn viện trúc quân tử

Lương tứ siêu nhân tùng trượng phu

Tăng hộ thường quan nhân úy hổ

Thạch nham đa quật vị tầm chu

Tương phùng vị hữu hưu quan ước

Linh triệt hoàn ưng tiếu ngã phầu ?

                                      Lã Đường

Dịch nghĩa

Đề thơ trên núi Phượng Hoàng

Thời thế đẹp mà phượng hoàng lại bay đi đâu

Hoa ngô đồng rụng hết để trơ lại một tổ chim thước

Gió mát đầy nhà trúc như người quân tử

Suy nghĩ tỉnh táo đúng là bậc trượng phu như cây tùng cây bách

Cửa chùa thường đóng người sợ hổ

Đất đá đào bới lung tung để tìm son

Gặp nhau chưa hẹn ngày từ quan

Linh Triệt liệu có cười ta không ?

Dịch thơ

Thời đẹp phượng hoàng bay xứ mô

Ngô đồng hoa rụng tổ chim trơ

Đầy nhà gió mát trúc quân tử

Suy nghĩ hơn người quả trượng phu

Sợ hổ cửa chùa thường đóng kín

Tìm son đất đá bới lô nhô

Gặp nhau không hẹn ngày hưu nghỉ

Linh triệt có cười chê trách ta ?

                          Đỗ Đình Tuân dịch

至靈冬日

殘日梅花客里通

樽前酒淡興爭濃

江山到處無霜雪

橋木陰陰亦似松

                    呂唐

Phiên âm

Chí Linh đông nhật

Tàn nhật mai hoa khách lý thông

Tôn tiền tửu đạm hứng tranh nồng

Giang sơn đáo xứ vô sương tuyết

Kiều mộc âm âm diệc tự tùng.

                                   Lã Đường

Dịch nghĩa

Ngày đông ở Chí Linh

Ngày tàn khách đi qua con đường hoa mai

Nâng chén rượu nhạt lên trước hứng thú càng thêm nồng

Non sông chỗ nào cũng không thấy có sương tuyết

Cây cao sum suê tựa như cây tùng cây bách.

Dịch thơ

Chiều tà dạo gót đường mai

Tay nâng chén nhạt chưa phai thú nồng

Nơi nơi sương tuyết đều không

Cây cao bóng tựa tùng thông rườm rà.

                                 Đỗ Đình Tuân dịch

30/9/2012

Đỗ Đình Tuân