Danh nhân nho sĩ viết về Chí Linh 1

                                Đền Ủng-nơi thờ Phạm Ngũ Lão tại quê hương

                  

                                  Phạm Ngũ Lão

                                    (1255-1320)

            Phạm Ngũ Lão là một danh t­ướng thời Trần, đồng thời cũng là một nhà thơ. Ông ng­ười làng Phù Ủng, huyện Đư­ờng Hào, châu Th­ượng Hồng-nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hư­ng Yên.

             “Ông là một tư­ớng giỏi, đ­ược Trần Quốc Tuấn gả con gái nuôi và tiến cử lên vua Trần.Từng lập nhiều công tích trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai (1285), thứ ba (1287) và các cuộc đánh dẹp ở biên giới phía nam, phía tây(các năm 1295, 1297, 1301, 1302, 1318). Đ­ược phong đến chức Điện súy th­ượng tư­ớng quân và đư­ợc ban t­ước Quan nội hầu.

            Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư­, tuy ông chuyên về võ nh­ưng “lại thích đọc sách ngâm thơ, là ngư­ời khoáng đạt, có chí làm việc lớn, hình nh­ư không để ý đến việc nhỏ”. Thơ văn chỉ còn lại hai bài: bài Thuật hoài và bài Khốc H­ưng Đạo v­ương (bài thứ hai còn tồn nghi của Bùi Tông Hoan). Dưới đây chúng tôi xin giới thiệu bài thơ Khốc Hưng Đạo vương

 

哭興道王

長樂鐘聲響一棰

秋風消散不能悲

九重明鑑今亡矣

萬里長城孰壞之

雨暗長江空淚血

雲氐腹道鎖愁眉

仰觀奎藻詞非溢

魚水情深見詠詩

                范五老

Phiên âm

Khốc H­ưng Đạo Vư­ơng

Trư­ờng lạc chung thanh hư­ởng nhất trùy,

Thu phong tiêu tán bất thăng bi.      

Cửu trùng minh giám kim vong hĩ,

Vạn lý trư­ờng thành thục hoại chi.

Vũ ám tr­ường giang không lệ huyết,

Vân đê phúc đạo tỏa sầu mi.

Ngư­ỡng quang khuê tảo từ phi dật,

Ngư­ thủy tình thâm kiến vịnh thi.

                            Phạm Ngũ Lão

Dịch nghĩa

Khóc Hưng Đạo vương

Trên cung Tr­ường lạc ¹ một hồi chuông đổ,

Theo ngọn gió mùa thu tan đi, nhưng nỗi buồn không tan đi được.

Tấm gương trong của nhà vua ²  nay đâu rồi ,

Bức tr­ường thành ³ ngàn dặm cũng không còn nữa!

M­ưa đen sông dài trời như­ nhỏ máu,

Mây phủ dầy con đường thấp, như sầu não nhíu mày.

Khi (ta) ngẩng lên trông những lời văn chương như sao khuê

Ta cảm thấy trong những lời thơ đó, mối tình cá nước giữa Người với ta.  .

Dịch thơ

Trên cung Trư­ờng Lạc hồi chuông,

Gió thu tiêu tán nỗi buồn khôn vơi.  

Tấm gương trong ấy đâu rồi,           

Bức thành ngàn dặm than ôi còn gì!

M­ưa như­ nhỏ máu biệt ly,

Mây sa u ám não nề thư­ơng đau.

Lời Người sao sáng trên đầu,

Mối tình cá nước bền lâu trong lòng.

            .              Đỗ Đình Tuân dịch

Chú thích

1.Cung Trường Lạc: tên một cung trong Hoàng thành. Có lẽ bài thơ nói về đám tang Trần Quốc Tuấn được tổ chức ở Kinh đô?

2+3: Vị minh chúa, bức trừơng thành đều là những hình ảnh ẩn dụ chỉ Trần Quốc Tuấn.

9/9/2012

Đỗ Đình Tuân