Tác giả cổ ở Chí Linh (1)

                         KIỀU BẢN TỊNH

                               (1100 – 1176)

Kiều Bản Tịnh quê gốc người làng Phù Diễn, quận Vĩnh Khang thuộc vùng Đan Phượng Hà Tây trước đây (nay thuộc Hà Nội). Ông từng theo học tại chùa Giáo Nguyên ¹ , do Linh Nhân Hoàng thái hậu ² cho xây dựng cạnh cung Cảnh Hưng, nơi mà nhà sư Mãn Giác đắc pháp.

Kiều Bản Tịnh là người tinh thông cả Nho và Phật. Năm Đại Định thứ 2 (1141) đời Lý Anh Tông, ông đến trụ trì ở chùa Kiệt Đặc ?, thuộc Chí Linh, Hải Dương ngày nay. Về sau ông lại nhận lời mời của Dương Công về tu ở chùa Càn An trong thành Thăng Long. Tại đây, ông cùng với Bảo Giám làm thành thế hệ thứ 9 của dòng thiền Quán Bích. ³

Tác phẩm còn lại 2 bài kệ ⁴

Bài 1:

发大願              Đại phát nguyện

世世生生              Thế thế sinh sinh

不昧佛旨              Bất muội Phật chỉ

自觉觉他              Tự giác giác tha

无間彼此              Vô gian bỉ thử

方便提携              Phương tiện đề huề

Dịch nghĩa:

Nói ra ý nguyện lớn của mình

Đời đời kiếp kiếp

Chẳng bao giờ làm mờ tối ý chỉ của Phật

Mình tự giác ngộ để giác ngộ cho người

Không phân biệt kẻ này người khác

Sẵn sàng dìu dắt

(Để họ) cùng đi vào một đường lối chung

Dịch thơ:

*Kiếp kiếp lại đời đời

Phật chỉ phải sáng ngời

Ta người đều giác ngộ

Đây đó chẳng phân đôi

Dắt dìu nhau phương tiện

Một lối cùng tới nơi.

                    Hoàng Lê

**Đời đời kiếp kiếp

Phật chỉ sáng ngời

Ta tự giác ngộ

Rồi giác ngộ người

Không phân đây đó

Luôn luôn sẵn sàng

Dìu dắt kẻ khác

Chung đi một đàng.

                   Đỗ Đình Tuân

Bài 2

鏡中出形像

幻身本自空寂生

犹如鏡中出形像 

形像觉了一切空

幻身須臾証实相
Kính trung xuất hình tượng
Huyễn thân bản tự không tịch sinh
Do như kính trung xuất hình tượng
Hình tượng giác liễu nhất thiết không
Huyễn thân  tu du chứng thực tướng.

Dịch nghĩa:

Bóng hiện trong gương

Tấm thân hư ảo này vốn từ hư không tĩnh mịch mà sinh ra

Cũng giống như cái bóng xuất hiện ở trong gương

Cái bóng thấy đấy nhưng hết thảy đều là không

Tấm thân hư ảo phút chốc lại chứng được cái thực tướng của mình.

Dịch thơ:

*Vốn từ không tịch ảo thân sinh

Như ở trong gương hiện bóng hình

Hình bóng vẫn rằng không hết thảy

Ảo thân, tướng thực, chứng rành rành.

                                    Huệ Chi – Hoàng Lê

**Vốn từ không tịch sinh ra

Giống như cái bóng lập lòa trong gương

Có mà hết thảy đều không

Ảo thân phút bỗng được trông thực hình.

                                    Đỗ Đình Tuân

Chú thích:

1.Chùa Giáo Nguyên: Theo cuốn  “Văn thơ thời Lý” ( NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội – 1998) thì ghi là chùa Giáo Nguyên? Nhưng theo cuốn “Danh nhân Phật Giáo Việt Nam của Tô Hồng Cẩm (sách điện tử) lại ghiNguyên là chùa Giác Nguyên. Chùa này xây cạnh cung Cảnh Hưng trong Hoàng thành và mới sư Mãn Giác về trụ trì thì chắc chắn phải xây dựng từ trước năm 1096 (năm Mãn Giác viên tịch)

2.Linh Nhân Hoàng thái hậu: tức Ỷ Lan, vợ vua Lý Thánh Tông, mẹ vua Lý Nhân Tông

3. Phái Quán Bích: một trong các thiền phái phát triển trong thời Lý ở nước ta: Nam Phương, Quán Bích, Thảo Đường.

4.Kệ: một thể thơ thiền, thường dùng để tán tụng, diễn dịch ý tứ trong kinh ra.

27/2/2012

Đỗ Đình Tuân