THƠ LỘC LƯ-XA LUÂN NGŨ BỘ

  

Mấy năm trước cũng có người hỏi tôi về THƠ LỘC LƯ, nhưng chưa tiếp xúc nên tôi cũng chưa biết gì về loại thơ này. Nay tham khảo trên mạng thì mới biết đây là một lối chơi thơ Đường luật của người Việt Nam, phát triển từ một bài thơ gốc thành một chùm 5 bài thơ. Tên thể loại thơ mà gọi là “THƠ LỘC LƯ” (thơ con lừa, con lộc hay con nai, con hươu) thì chưa rõ nghĩa lắm. Nhưng gọi là “XA LUÂN NGŨ BỘ” thì rõ nghĩa hơn. Vì “XA LUÂN NGŨ BỘ” có nghĩa là “BÁNH XE QUAY NĂM VÒNG”. Có hai kiểu phát triển chính là:

Kiểu thứ nhất: Giữ nguyên câu thơ mang vần thứ nhất, rồi lần lượt chuyển vị trí câu này xuống các câu mang vần thứ 2,thứ 4, thứ 6, và thứ 8. Chuyển xong một vòng như thế thì ta được một chùm thơ gồm 5 bài bát cú Đường luật. Cả chùm 5 bài ấy gọi là XA LUÂN NGŨ BỘ

Kiểu thứ hai: Chỉ thay đổi vị trí của 5 chữ mang vần trong bài thơ gốc thôi, chứ không giữ nguyên một câu thơ như kiểu thứ nhất. Nhưng ở loại này thì phải giữ nguyên chữ mang vần. Cụ thể là như sau:

Bài 1 phải theo trật tự:        1-2-3-4-5

Bài 2 phải theo trật tự:        2-1-3-4-5

Bài 3 phải theo trật tự:        2-3-1-4-5

Bài 4 phải theo trật tự:        2-3-4-1-5

Bài 5 phải theo trật tự:        2-3-4-5-1

Hoặc cũng có thể chuyển vị trí các vần theo thứ tự sau:

Bài 1 trật tự là :                   1-2-3-4-5

Bài 2 trật tự là:                    2-3-4-5-1

Bài 3 trật tự là :                   3-4-5-1-2

Bài 4 Trật tự là :                  4-5-1-2-3

Bài 5 Trật tự là :                  5-1-2-3-4

 

Ngoài ra trong 5 bài ấy không được dùng lại những chữ đã dùng ở bài trước (trừ trường hợp là những chữ cùng âm nhưng khác nghĩa)

Cả năm bài phải có chung một chủ đề (ý chung) hoặc trong cùng một mạch chuyện.

Dưới đây, tôi mạnh dạn vận dụng những yêu cầu này, bằng một sáng tác cụ thể. Tôi lấy từ một bài thơ gốc của tôi là bài Vào hè, sáng tác từ những năm trước, nay phát triển thành một chùm thơ XA LUÂN NGŨ BỘ 5 bài theo kiểu thứ nhất.

Còn kiểu thứ hai thì xin khất vào một dịp khác sau. Xin trân trọng:

Vào hè

1

Cây cối um tùm xanh tiếng ve

Hoa cau trước cửa trắng bông xòe

Mẫu đơn đỏ ngọn  tươi roi rói

Bóng nước toòng teeng đỏ lập lòe

Bên cổng đăng tiêu đeo nụ biếc

Trước vườn xiêm thái nắng vàng hoe

Mầu tươi sắc thắm no đầy mắt

Nhìn ngắm trong lòng thấy khỏe khoe ?

2

Lá sen lá súng nở bung tòe
Cây cối um tùm xanh tiếng ve

Cu gáy gù nhau trên khóm trúc
Nồm nam thổi lại thoảng bên hè

Con tằm nhả kén tơ vàng óng
Đõ mật đầy ong đỗ nặc nè

Thiếu nữ mấy cô đi dạo phố

Áo dài tha thướt ngực tròn xoe.

3

Màu trắng đằng đông nứt một khe
Mặt trời chưa mọc mới ho he

Sao thưa nhấp nháy chân trời sáng

Cây cối um tùm xanh tiếng ve

Chim cuốc gọi bầy kêu luốc cuốc

Gà choai tập gáy cất te te

Sớm mai làng xóm lo mùa vụ

Í ới gọi nhau rộn sớm hè.

4

Con trâu cầy mệt thở phè phè

Tháo óng ông cầy thả đó nghe

Bà vợ đưa cơm mang lỉnh kỉnh

Ông cầy hút thuốc rít re re…

Mặt trời đứng đỉnh nom tròn bóng

Cây cối um tùm xanh tiếng ve

Bà xã đưa cơm về tới xóm

Vườn sau rộn rã tiếng chim chòe

5

Xuống núi mặt trời đã khuất che

Hoàng hôn dần xẫm bóng hàng tre

Khói chiều các bếp lên nghi ngút
Nhuộm nắng mây bông hóa đỏ khè

Bọn trẻ chăn trâu tìm bãi tắm
Mấy bà tát nước đắp bờ be

Nghé con nhớn nhác kêu tìm mẹ

Cây cối um tùm xanh tiếng ve.

18/09/2017

Đỗ Đình Tuân