Dịch thơ cổ: Nguyễn Trãi 2

 THƠ LÀM TRONG KHI CHƯA THÀNH CÔNG (17 BÀI)

Bài 6

清明

一從淪洛他鄉去

屈指清明幾度過

千里墳塋違拜掃

十年親舊盡消磨

乍晴天氣模棱雨 ⁽¹⁾

過半春光廝句花 ⁽²⁾

聊把一杯還自彊

莫教日日苦思家

                   阮薦

Phiên âm

Thanh minh

Nhất tòng luân lạc tha hương khứ

Khuất chỉ Thanh Minh kỷ độ qua

Thiên lý phần doanh vi bái tảo

Thập niên thân cựu tận tiêu ma

Sạ tình thiên khí mô lăng vũ ⁽¹⁾

Quá bán xuân quang tê cú hoa ⁽²⁾

Liên bả nhất bôi hoàn tự cưỡng

Mạc giao nhật nhật khổ tư gia.

                                   Nguyễn Trãi

Ghi chú

1. Mô lăng vũ: mưa không thường, dấu hiệu thời tiết đặc biệt vào dịp Thanh Minh.

2.Tê cú hoa: hoa bớt thắm, có sách chú là “hoa đồ mi” liên quan đến “rượu đồ mi” của Trung Quốc mà vua chúa thường mang thết đãi quần thần vào dịp Thanh Minh.

Dịch nghĩa:

Thanh minh

Từ khi lưu lạc quê người đến nay,
Bấm đốt ngón tay tính ra tiết thanh minh đã mấy lần rồi.
Xa nhà nghìn dặm không săn sóc phần mộ tổ tiên được,
Mười năm qua bà con thân thích đã tiêu tán hết.
Tạnh cơn mưa mây, trời chợt sáng,
Hoa đồ mi đã quá nửa chừng xuân.
Hãy cầm lấy chén rượu mà gượng uống,
Ðừng để ngày ngày phải khổ vì nỗi nhớ nhà.

Dịch thơ

Từ khi lưu lạc xứ người ta

Bấm đốt Thanh Minh mấy độ qua

Nghìn dặm mộ phần không viếng đắp

Mười năm thân thích nửa tiêu ma

Chợt quang mưa lạ trên cao tạnh

Quá nửa mùa xuân bớt thắm hoa

Thôi hãy nâng ly mà gượng uống

Ngày ngày đỡ khổ nhớ quê xa.

                             Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 7

記友

半生世路嘆屯邅，
萬事惟應付老天。
寸舌但存空自信，
一寒如故亦堪憐。
光陰焂忽時難再，
客舍凄涼夜似年。
十載讀書貧到骨，
盤惟苜蓿坐無氈。

                 阮薦

Phiên âm

Ký hữu

Bình sinh thế lộ thán truân chiên,
Vạn sự duy ưng phó lão thiên.
Thốn thiệt đãn tồn không tự tín,
Nhất hàn như cố diệc kham liên.
Quang âm thúc hốt thời nan tái,
Khách xá thê lương dạ tự niên.
Thập tải độc thư bần đáo cốt,
Bàn duy mục túc, toạ vô chiên.

                                 Nguyễn Trãi

Dịch nghĩa

Gửi bạn

Bình sinh đường đời nhiều vất vả quá thể
Vạn việc chỉ nên phó cho trời già
Tấc lưỡi hãy còn, tưởng cũng tự tin được
Cứ một cảnh nghèo như cũ thật đáng thương
Ngày tháng (sáng tối) đi qua vùn vụt khó mà trở lại
Quán khách lạnh lùng, đêm dài như cả một năm
Mười năm đọc sách (học hành) mà nghèo đến tận xương
Trên mâm cơm chỉ có rau mục túc, chỗ ngồi chẳng có chiếu.

Dịch thơ

Bình sinh cuộc sống những gian cam

Phó mặc ông xanh mọi sự làm

Tấc lưỡi hãy còn nên tự tín

Cái nghèo vẫn vậy khá thương tâm

Quang âm vùn vụt thời không lại

Quán khách lạnh lùng đêm tựa năm

Đọc sách mười thu nghèo kiết xác

Cơm rau mục túc chẳng chăn nằm.

                        Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 8

秋夜客感

  旅舍蕭蕭席作門，
微吟袖手過黃昏。
秋風落葉羈情思，
夜雨青燈客夢魂。
亂後逢人非夙昔，
愁中送目寓乾坤。
到頭萬事皆虛幻，
休論凡亡與楚存。                      

                 阮薦

Phiên âm

Thu dạ khách cảm

Lữ xá tiêu tiêu tịch tác môn,
Vi ngâm tụ thủ quá hoàng hôn.
Thu phong lạc diệp ki tình tứ,
Dạ vũ thanh đăng khách mộng hồn.
Loạn hậu phùng nhân phi túc tích,
Sầu trung tống mục ngụ càn khôn.
Ðáo đầu vạn sự giai hư huyễn,
Hưu luận Phàm vong dữ Sở tồn.

                                   Nguyễn Trãi

Dịch nghĩa

Ðêm thu ở đất khách cảm hoài

Quán khách tiêu điều treo chiếu làm cửa
Ủ tay vào áo ngâm nga khẽ giọng trong buổi hoàng hôn
Lá rụng trong gió thu gợi tình tứ
Đêm mưa ánh đèn leo lét khiến khách thả hồn vào mộng
Sau loạn chẳng ai là quen cũ
Trong cảnh sầu gửi tầm hồn vào trời đất
Chung quy muôn việc đều là hư ảo cả
Thôi chớ bàn chuyện Phàm mất với Sở còn làm gì.

Dịch thơ

Quán khách tiêu điều treo chiếu cửa

Ủ tay ngâm khẽ giữa hoàng hôn

Gió thu lá rụng khêu tình tứ

Mưa tối đèn chong khách giấc buồn

Sau loạn nào ai quen biết cũ

Nỗi lòng đành để  gửi càn khôn

Chung quy muôn việc đều hư ảo

Thôi chớ  bàn chi lẽ mất còn. ⁽¹⁾

                     Đỗ Đình Tuân dịch

Ghi chú

1. Nếu dịch sát chữ thì phải dịch là “Thôi chớ bàn Phàm mất Sở còn”. Nhưng dịch thế câu thơ ngang tai nên phải dịch thoát chữ thành “Thôi chớ bàn chi lẽ mất còn”. Lẽ mất còn lấy tích từ đoạn sau: “Sở vương dữ Phàm quân tọa. Sở tả hữu viết: “Phàm vong giả tam”. Phàm quân viết: “Phàm chi vong giả bất túc dĩ tang ngô tồn. Sở chi tồn bất túc dĩ tồn tồn. Do thử quan chi tắc vị thủy vong nhi Sở vị thủy tồn dã” (Điền Tử Phương)

Nguyễn Hiến Lê dịch: “Vua Sở ngồi nói chuyện với vua Phàm. Kẻ tả hữu của Sở bảo rằng: “Nước Phàm có ba lần mất”. Vua Phàm nói với vua Sở: “Nước Phàm mất không ảnh hưởng gì đến sự tồn tại của tôi thì nước Sở còn cũng không đủ để bảo rằng vua Sở còn tồn tại hay không. Xét như vậy thì nước Phàm vị tất đã mất mà nước Sở vị tất đã còn”

Bài 9

夏日漫成

傳家舊業只青氈，
離亂如今命苟全。
浮世百年真似夢，
人生萬事總關天。
一壼白酒消塵慮，
半榻清風足午眠。
惟有故山心未斷，
何時結屋向梅邊。

                 阮薦

Phiên âm

Hạ nhật mạn thành

Truyền gia cựu nghiệp chỉ thanh chiên,
Ly loạn như kim mệnh cẩu tuyền.
Phù thế bách niên chân tự mộng,
Nhân sinh vạn sự tổng quan thiên.
Nhất hồ bạch tửu tiêu trần lự,
Bán tháp thanh phong túc ngọ miên.
Duy hữu cố sơn tâm vị đoạn,
Hà thì kết ốc hướng mai biên.

                                      Nguyễn Trãi

Dịch thơ

Truyền gia sản nghiệp tấm chăn xanh

Ly loạn may thân tạm vẹn lành

Cuộc thế trăm năm như giấc mộng

Sự đời muôn việc bởi ông xanh

Một bầu rượu trắng tan trần lụy

Nửa chõng nồm đông một giấc thành

Chỉ có núi quê lòng chẳng dứt

Bao giờ mai gốc cất nhà gianh.

                             Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 10

和新齋韻

風流郡守文章伯，
喬木能憐我故家。
信美江山詩易就，
無情歲月眼將花。
干戈十載親朋少，
宇宙千年變故多。
客舍香塵春晝永，
騰騰清夢繞煙波。

                 阮薦

Phiên âm

Hoạ Tân Trai vận

Phong lưu quận thú văn chương bá,
Kiều mộc(1)năng liên ngã cố gia.
Tín mỹ giang sơn thi dị tựu,
Vô tình tuế nguyệt nhãn tương hoa.
Can qua thập tải thân bằng thiểu,
Vũ trụ thiên niên biến cố đa.
Khách xá hương trần(2) xuân trú vĩnh,
Đằng đằng thanh mộng nhiễu yên ba.

                                     Nguyễn Trãi

Ghi chú

1.Kiều mộc : Cây cao, chỉ người cao sang.

2.Hương trần (bụi thơm) : Danh từ nhà Phật chỉ một trong thứ bui (lục trần) là : Sắc (sắc đẹp), Hương (mùi thơm), Xúc (đụng chạm), Thanh (tiếng hay), Vị (vị ngon) và Pháp (tưởng tượng).

Dịch nghĩa

Hoạ vần thơ Tân Trai

Quận thú là người phong lưu thuộc hạng đàn anh trong văn chương
Cây cổ thụ (cây cao) như ngài khiến tôi nhớ đến nhà (gia đình) tôi
Non sông rõ ràng đẹp khiến nguồn thơ dễ đến
Năm tháng qua vô tình mắt sắp lòa
Sau mươi năm loạn ít bạn bè còn lại
Nghìn năm nhiều biến cố xảy ra trong vũ trụ
Bụi (hồng) thơm có mãi nơi quán khách mùa xuân
Mộng nhẹ cứ lân la quanh chỗ ẩn dật (khói và sóng).

Dịch thơ

Văn chương quận thú bậc đàn anh

Bóng cả làm tôi nhớ chốn mình

Lời đẹp non sông thơ dễ viết

Thoi đưa ngày tháng luống vô tình

Mười năm loạn lạc thân bằng ít

Vũ trụ nghìn thu biến cố nhanh

Khách xá bụi trần xuân ở mãi

Mộng hồn khói sóng vấn vương quanh.

                                Đỗ Đình Tuân dịch

2/5/2012

Đỗ Đình Tuân