Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 98

Bài 98

Kinh Kha cố lý

荊軻故里	Kinh Kha cố lý
白虹貫日天漫漫	Bạch hồng 1 quán nhật thiên man man
風蕭蕭兮易水寒	Phong tiêu tiêu hề Dịch Thủy 2 hàn
歌聲慷慨金聲烈	Ca thanh khảng khái kim thanh liệt
荊軻從此入秦關	Kinh Kha tòng thử nhập Tần quan
入秦關兮持匕首	Nhập Tần quan hề trì chủy thủ
六國深仇一引手	Lục quốc thâm cừu nhất dẫn thủ
殿上卒然一震驚	Điện thượng thốt nhiên nhất chấn kinh
左右手搏王環柱	Tả hữu thủ bác vương hoàn trụ 3
階下舞陽如死人	Giai hạ Vũ Dương 4 như tử nhân
神勇毅然惟獨君	Thần dũng nghị nhiên duy độc quân
縱然不殺秦皇帝	Túng nhiên bất sát Tần hoàng đế
也算古今無比倫	Dã toán cổ kim vô bỉ luân
怪底行蹤原市隱	Quái để hành tung nguyên thị ẩn
曾與燕丹無夙分	Tằng dữ Yên Đan 5 vô túc phận
殺身只為受人知	Sát thân chỉ vi thụ nhân tri
徒得田光輕一刎	Đồ đắc Điền Quang 6 khinh nhất vẫn
可憐無辜樊於期	Khả liên vô cô Phàn Ô Kì 7
以頭借人無還時	Dĩ đầu tá nhân vô hoàn thì
一朝枉殺三烈士	Nhất triêu uổng sát tam liệt sĩ 8
咸陽天子終巍巍	Hàm Dương 9 thiên tử chung nguy nguy
燕郊一望皆塵土	Yến giao nhất vọng giai trần thổ
秋日秋風滿官路	Thu nhật thu phong mãn quan lộ
市上歌聲不復聞	Thị thượng ca thanh bất phục văn
易水波流自今古	Dịch Thủy ba lưu tự kim cổ
故里枳棘縱復橫	Cố lí chỉ cức tung phục hoành
只有殘碑猶未傾	Chỉ hữu tàn bi do vị khuynh
莫道匕首更無濟	Mạc đạo chủy thủ canh vô tế
楬竿斬木為先聲	Yết can trảm mộc 10 vi tiên thanh

Dịch nghĩa: Làng cũ của Kinh Kha

Cầu vồng trắng vắt ngang mặt trời, bầu trời mênh mang
Gió thổi hắt hiu, chừ, sông Dịch lạnh
Tiếng ca khảng khái, tiếng thép rít
Kinh Kha vào ải Tần ở chỗ này
Vào ải Tần, chừ, cầm chủy thủ
Thù sâu sáu nước gửi vào một tay
Trên cung điện bỗng nhiên kinh động
Quan tả hữu tay không bắt, vua chạy vòng quanh cột
Dưới thềm, Vũ Dương như người đã chết
Thần dũng hiên ngang chỉ có mình ông
Dù chẳng giết được Tần hoàng đế
Tính xưa nay không có người sánh bằng
Lạ thay, vốn dấu kín hành tung giữa chợ
Không từng có duyên nợ gì với Yên Đan
Liều thân chỉ vì được người biết đến mình
Luống được Điền Quang nhẹ đâm cổ chết
Khá thương Phàn Ô Kỳ chẳng tội tình gì
Cho mượn đầu không hẹn kỳ trả lại
Một sớm ba liệt sĩ chết oan
Mà ngôi thiên tử ở Hàm Dương cuối cùng vẫn cao ngất ngưởng
Đất Yên nhìn toàn đất bụi
Nắng thu gió thu đầy quan lộ
Trong chợ không còn nghe tiếng ca nữa
Sông Dịch chảy mãi xưa nay
Làng cũ cây chỉ, cây gai mọc ngang dọc
Chỉ có cái bia tàn chưa đổ
Chớ nói rằng cây chủy thủ chẳng ích gì
Nó dẫn đầu cho việc trương sào, chặt cây (làm cờ, làm giáo khởi nghĩa)

Dịch thơ: Làng cũ của Kinh Kha

Cầu vồng trằng ngang trời mênh mang

Gió hiu hiu chừ Dịch Thủy buốt

Lời ca khẳng khái tiếng thép rít

Kinh Kha từ đây vào ải Tần

Vào ải Tần chừ cầm gươm ngắn

Thù sâu sáu nước một tay cầm

Trên cung điện đột nhiên hoảng hốt

Tả hữu tay không, vua quanh cột

Dười thềm Vũ Dương như chết rồi

Mình ông thần dũng vẫn đường đột

Dẫu không giết được Tần Thủy Hoàng

Xưa nay chưa ai đã sánh bằng

Lạ thay hành tung dấu ngoại chợ

Chưa từng Yên Đan có duyên nợ

Liều thân muốn người biết đến mình

Lại có Điền Quang đâm nhẹ chết

Khá thương khi không Phàn Ô Kỳ

Cho người mượn đầu không hẹn trả

Một buổi chết hoài ba liệt sĩ

Hàm Dương thiên tử vẫn ngôi cao

Đất yên nhìn khắp đều cát bụi

Nắng thu gió thu đầy đường quan

Trong chợ không còn nghe tiếng hát

Dịch Thủy chảy hoài suốt xưa nay

Cây chỉ cây gai mọc làng cũ

Và một cây bia tàn chưa đổ

Chớ bảo gươm ngắn không ích gì

Dẫn đầu dân theo dựng cờ nghĩa.

                             Đỗ Đình Tuân

                               (dịch thơ)

Chú thích:

* Kinh Kha: Kinh Kha người nước Vệ. Được Thái tử Đan nước Yên tin dùng, sang Tần uy hiếp Tần Vương Chính 秦王政 (Tần Thủy Hoàng 秦始皇).

Có 2 người thích: ha uy di, Kiem Khach

1. Cầu vồng (mống) trắng. Tục ngữ Việt nam: "Mống vàng thời nắng, mống trắng thời mưa. Mống cao gió táp, mống rạp mưa dầm".

2. Sông phát nguyên từ Dịch Huyện, tỉnh Hà Bắc, chảy về phía đông, đến địa phận huyện An Định. Kinh Kha hát: "Gió vi vu chừ, sông Dịch lạnh tê, Tráng sĩ một đi chừ, không trở về" (Phong tiêu tiêu hề Dịch Thủy hàn, Tráng sĩ nhất khứ bất phục phản 風蕭蕭兮易水寒, 壯士一去不復返 ).

3. Bị Kinh Kha đuổi theo để đâm, vua Tần chạy quanh cái cột.

4. Tần Vũ Dương được Tháí tử Yên Đan 燕丹 cử đi theo giúp sức Kinh Kha. Tới trước bệ rồng, Vũ Dương thất sắc run rẩy.

5. Thái tử Đan, con của Yên Vương Hỉ 燕王喜, bị đưa sang Tần 秦 làm con tin, giận Tần Vương là bạn chơi hồi nhỏ, bỏ trốn về nước.

6. Người tiến cử Kinh Kha với Thái tử Đan. Tự đâm cổ chết để khích lệ Kinh Kha và tỏ chữ tín với Yên Đan.

7.  Phàn Ô Kỳ ?

8. Tức Điền Quang, Phàn Ô Kỳ và Kinh Kha.

9. Kinh đô nước Tần. Tức Vị Thành cũ, ở phía đông bắc Trường An Thị 長安市, tỉnh Thiểm Tây 陝西 bây giờ. "Hàm Dương thiên tử" chỉ vua Tần

10. Tần Thủy Hoàng vô đạo. Trần Thiệp cùng Ngô Quảng khởi nghĩa. Dân hưởng ứng chặt cây làm gậy, trương sào làm cờ. (Sử ký Tư Mã Thiên, Giản Chi và Nguyễn Hiến Lê dịch, Lá Bối xuất bản, Saigon, Việt Nam, 1972, trang 541-544).

26/7/2014

Đỗ Đình Tuân