Chí Linh phong vật chí (9)

                                    PHAO SƠN

Phiên âm:

Tối ái Phao Sơn đệ nhất phong

Quần tinh ủng tháp dẫn đương long

Cổ Thành sơn thượng anh hùng tích

Cổ tự sơn đầu ẩn dật tông

Phả Lại kinh âm phong nghịnh(?) xứ

Bình Than ngư hỏa nguyệt minh trung

Hữu cố Bạch Nhạn Kim đôi án

Thập bát anh hùng thế đình chung

Hồi vọng tả chi Nam gián cảo

Sung nghiêm quý khí giữ Thăng Long

Trần am Lý phủ tang thương dị

Sơn thụ giang hàn cổ hậu đồng.

Dịch nghĩa:

Rất đáng yêu là ngọn thứ nhất núi Phao Sơn

Như các sao về chầu dẫn đương long lại

Thành xưa trên núi có dấu vết người anh hùng

Chùa cổ đầu non có vết chân người ẩn dật

Là nơi gió đón tiếng chuông Phả lại

Là nơi lửa chài le lói dưới ánh trăng trong

Bên hữu bãi Bạch Nhạn là mộ tổ người Kim Đôi

Mười tám người anh hùng kế tiếp nhau hưởng lộc

Bên tả là kiểu đất Nam Gián có chùa Sùng Nghiêm

Quý khí của nó tương đối với chi mạch Thăng Long

Am nhà Trần, phủ nhà Lý thay đổi có khác

Cây núi nước sông trước sau vẫn như một.

Tạm dịch là:

Đỉnh Phao Sơn đẹp vô cùng

Quần tinh quay lại đương long dẫn vào ⁽¹⁾

Thành xưa còn vết anh hào

Chùa xưa còn dấu người vào ẩn cư

Tiếng chuông Phả lại gió đưa

Binh Than nguyệt dãi nhặt thưa lửa chài

Hữu trông bạch Nhạn Kim đôi

Anh hùng mười lẻ tám đời đình chung

Tả quay Nam Gián chùa Sùng

Khí thiêng với mạch Thăng Long sánh bầy

Lý Trần am phủ đổi thay

Rừng cây sông nước ngày rầy như xưa.

Di cảo của Cao Biền có câu:

Chí Linh cổ Phao

Thủy thâm sơn cao

Long sơn giáng khí

Hổ lực phao giao.

Nghĩa là:

Chí linh cổ phao

Nước thẳm non cao

Núi Long giáng khí

Sức hổ đổi trao.

Đó chính là nói về đất ấy. Trên núi có thành cổ vây quanh. Sách sử ký gọi là Chí Linh cổ thành, tức là nơi ấy. Người đời thường kể lại rằng : thành này xây dựng về đời Vĩnh Lạc triều Minh, đời Trần đã có thành rồi. Đến năm Khang Hựu nhà Mạc, đo đạc lại và mở rộng ra. Thời tây Sơn cựu thần nhà Lê đã khởi quân ở đây.

Người ta còn cho đây là nơi danh lam cổ tích. Cách núi về bờ bên kia, có chùa Phả Lại xứ Kinh bắc, tiếng chuông vọng sang bên này nghe rất gần. Nhìn về phía trước có bãi Đại Than, sông Lục Đầu, lửa chài, ánh trăng rất là đẹp mắt. Cụ Lã Đường có vịnh thơ như sau :

Nhật tảo Bình Than ngư địch đoản

Dạ hàn Phả lại hỏa đăng cô

Bất tri kim cổ đăng lâm khách

Diệc hữu giang sơn diểu vọng vô ?

Dịch nghĩa :

Buổi sáng tiếng sáo dân chài Bình Than ngắn (gấp)

Dêm lạnh ngọn đèn chùa Phả Lại lẻ loi

Chẳng hay du khách xưa nay đến đây

Có ngắm nhìn non nước này hay không ?

Tạm dịch thơ :

Sáo sớm Bình Than chài gấp giọng

Dènkhuya Phả Lại lẻ loi chong

Chẳng hay du khách xưa nay tới

Nước ấy non này có ngắm không ?

Lại có thơ rằng :

Vĩnh bạng dung âm lục tự đài

Dã trình hành tận thiểu bồi hồi

Thập niên khách nhỡn hồng vân quyện

Phó dữ giang sơn nhất phỏng khai

Dịch nghĩa :

Tựa mãi dưới bóng cây đa xanh biếc như rêu

Dường đồng quê đi hết dạ bồi hồi

Mười năm đất khách đã mỏi mệt với mây hồng

Nay mới có dịp ngắm nhìn non nước.

Tạm dịch thơ :

Dưới bóng đa xanh ngồi nghỉ mãi

Dồng quê dạo khắp dạ bồi hồi

May hồng đất khách mười năm mỏi

Non nước bây giờ mới mở coi.

Phía đông năm dãy núi, một dải cát nổi lên như hình chim nhạn, sắc trắng như bạc, chiều dài chừng vài mươi trượng, cao vài thước, người ta gọi là bãi Bạch Nhạn (nhạn trắng), gần trông như bạc, xa trông như nước. Tục truyền người Tầu có câu : « Bạch Nhạn sinh mao, sinh tận anh hào », nghĩa là : « nhạn trắng mọc lông, người sinh ra hết thảy đều anh hùng ». Ngôi mộ tổ họ Hoàng xã Kim Đôi, huyện Võ Giàng , phủ Từ Sơn, xứ Kinh Bắc,táng tại núi này, chính là đối diện với bãi cát ấy. Tại đây kế tiếp sinh đươc 18 vị tiến sĩ. Gần đây cỏ xanh mọc lên, mười phần chỉ còn ba bốn. Tiếp cận nơi này, có chùa Sùng Nghiêm dựng ở địa phận xã nam Gián. Thày địa lý bảo đó là : « An Nam quý cục » nghĩa là : « thế đất quý báu của nước An Nam ».Lấy xã Cổ Bi làm chi giữa, thành Thăng Long làm chi hữu, xã nam Gián làm chi tả. Sau chùa có một khu phủ lỵ cũ, dựng từ triều Lý, đến triều Trần có tu sửa lại am chùa. Trong hai triều này các hậu phi thường đến đây du ngoạn.

(1)Đương long : long mạch

(Phần này trong tài liệu đánh máy từ 1/3 trang 18 đến 2/3 trang 21)

12/12/2013

Đỗ Đình Tuân