Chí Linh phong vật chí (32)

             THƠ BÁT CỔ VÀ NGŨ NGÔN VỀ CHÍ LINH

                                           (Kỳ 1)

Dịch âm:

Bắc Giang tham trấn trùng quang hiển

Kiệt Đặc phong dư hồng dực kiện

Đinh Mão tân khoa văn vận khải

Cánh ư Tạ Xá khôi nguyên tuyển

Cổ kim nhân vật tổng tiêu kỳ

Bất phạp định tri nguyên phái viễn

Bát cổ thi đề vịnh vị chu

Ngũ ngôn thi hứng ca ngôn biến.

Dịch nghĩa:

Quan tham trấn Bắc Giang thêm rạng rỡ

Làng Kiệt Đặc sau khi gặp gió cánh chim hồng thêm khỏe

Khoa Đinh Mão văn vật mới mở mang

Người làng Tạ Xá đỗ đầu khoa thi hương

Nhân vật xưa nay đều được nêu cao

Không thiếu người tài mới biết nguồn dòng từ trước

Bia bát cổ đề vịnh chưa được đầy đủ

Thơ ca ngũ ngôn cũng chưa tả hết được

Tràng văn Đinh Mão khoa này

Họ Lê Tạ Xá đỗ ngay hàng đầu

Nhân vật thực trước sau tiêu biểu

Nguồn dòng xa không thiếu người tài

Thơ kia bát cổ mấy bài

Ngũ ngôn thơ hứng văn hay còn truyền.

Nguyễn Tú (người làng Kiệt Đặc)

Ông Nguyễn Tú đỗ hương cống triều Lê. Đương thời nhà Tây Sơn cùng ông Trần Đĩnh khởi nghĩa ở thành Phao Sơn. Năm Nhâm Tuất, triều Nguyễn lục dụng các nghĩa sĩ, xuống chiếu ban cho ông làm tri phủ Thái Bình. Nhậm chức vài năm, đến năm Kỷ Tỵ làm chức tham hiếp trấn Kinh Bắc.

Lê Duy Triện

Người làng Tạ Xá, tổng Cao Đôi, đậu giải nguyên (đỗ đầu khoa thi hương) khoa Ất Mão.

Nguyễn Tri Hoa

Người làng Hộ Xá, đậu hương cống, làm thơ bát cổ, khắc vào bia đá để ở bên tảđền thờ tiên hiền phía bắc phủ lỵ

                           THƠ BÁT CỔ

1.Trạng nguyên cổ đường

(Nhà cổ của trạng nguyên: tức là nhà dạy học của trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi)

Dịch âm:

Trạng nguyên tây tịch kỷ hà niên

Kỷ độ hoang khư kỷ độ thiền

Nam ngạn quất lâm nhân bất cải

Đông kha mộc đạc địa tương truyền

Thi thư trùng hoán tư văn thống

Tinh nhật trường bi hậu học thiên

Ngũ thập niên lai khôi đỉnh tích

Vô cùng đạo thể lão sơn xuyên.

Dịch nghĩa:

Nhớ năm nào quan trạng ngồi chiếu phía tây ⁽¹⁾

Mấy độ gò hoang mấy độ vắng vẻ như cảnh chùa

Rừng quýt ở nam ngạn cảnh không đổi khác

Tiếng mõ ở Đông kha đất ấy vẫn vang truyền

Thi thư thêm rạng rỡ truyền thống nho học

Ngôi sao mặt trời mãi mãi sáng soi cho hậu sinh

Năm mươi năm trời nêu cao dấu tích

Đạo đức cùng thọ mãi với non sông.

Tạm dịch thơ:

Giảng đường quan trạng nhớ năm nào

Mấy độ gò hoang cảnh vắng sao?

Tiếng mõ Đông Kha vang đất đó

Vườn cam nam ngạn thấy người đâu?

Tư văn truyền mãi dòng thi lễ

Hậu học ngửa nhìn ánh núi sao ⁽²⁾

Năm chục năm trời nên dấu tích

Đạo cùng non nước mãi dài lâu.

2. Tiều Ẩn cổ bích

(Nhà cổ của Tiều Ẩn tiên sinh)

Dịch âm:

Phượng Hoàng sơn thượng bạch thôn khư

Tiều Ẩn tiên sinh cổ bích dư

Phiến thạch quang mang minh nguyệt phủ

Bán tường phiếu diểu bạch vân lư

Phượng tung tự cổ hồn vô tại

Thắng cảnh vú kim tận bất như

Lẫm liệt anh phong thiên cổ tại

Trùng sơn dong bổ phỏng u cư.

Dịch nghĩa:

Trên núi Phượng Hoàng một khu đất vắng vẻ

Đó là chỗ nhà cũ của Tiều Ẩn tiên sinh

Phiến đá lấp lánh ánh trăng sáng soi

Nửa tường chơ vơ làn mây trắng phủ

Dấu cũ ngày xưa không còn gì nữa

Cảnh đẹp tới nay đều hiu quạnh cả

Anh phong lừng lẫy ngàn thuiở vẫn còn

Dạo bước sườn non hỏi thăm chỗ ở người ẩn dật.

Tạm dịch thơ:

Núi Phượng thôn hoang cảnh vắng thay

Nhà xưa Tiều Ẩn vẫn còn đây

Sáng soi mảnh đá trơ vầng nguyệt

Nhà trọi nửa tường phủ bóng mây

Dấu cũ còn đâu nguyên lúc trước

Cảnh vui hầu đã khác ngày nay

Anh phong lẫm liệt ⁽³⁾ còn truyền mãi

Dạo bước trên non hỏi chốn này.

Ghi chú

(1). Chiếu phía tây: chiếu khách ngồi, đây là chỉ vào chiếu thày dạy học.

(2). Núi sao: núi Thái Sơn và sao Bắc Đẩu, tỏ lòng ngưỡng mộ

(3). Anh phong lẫm liệt: chói sáng lẫm liệt, ý nói đạo đức phong cách của Chu Văn An tốt đẹp, làm cho mọi người kính phục

8/2/2014

Đỗ Đình Tuân